Mobbing; ne kadar, nereye kadar?
Çalışma hayatında mobbing konuşuldu!
Geçtiğimiz aylarda Ankara’da Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi’nde (ÇASGEM) Mobbing konusunda iki aşamalı önemli ve yoğun bir etkinlik gerçekleştirildi. 1. Çalışma Hayatında Psikolojik Taciz (Mobbing) Paneli ve Çalıştayı adı verilen bu etkinliğin sabahki bölümünde konuyu Türkiye’de çalışan sayıları az bilim insanlarından Prof. Dr. Pınar Tınaz, Prof. Dr. Tankut Centel, Doç. Dr. Sibel Gök, Doç. Dr. Hediye Ergin, iş psikolojisi, yönetim ve hukuk bilimleri açısından bilgi verdiler; değerlendirme ve yorumlarını sundular. Öğleden sonraki bölümde ise mobbing konusunun enine boyuna tartışıldığı bir çalıştay yapıldı. 1. Çalışma Hayatında Psikolojik Taciz (Mobbing) Çalıştayı’ndan çıkan sonuçları Prof. Dr. Pınar Tınaz HRdergi için kaleme aldı.
Prof. Dr. Pınar Tınaz, bu yazısında mobbing hakkında yazdığı ilk kitabı “İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing)”in yayınlandığı 2006 yılından bugüne kadar geçen zaman içerisinde Mobbing konusuyla ilgili olarak ülkemizde yaşanmış bazı ilkleri sunarken 1. Çalışma Hayatında Psikolojik Taciz (Mobbing) Çalıştayı’ndan çıkan sonuçları bizlerle paylaşıyor.
Mobbing nedir?
Mobbing, çalışma yaşamının tarihi kadar eski bir olgudur. İnsanın, çalışma yaşamıyla olan etkileşiminin temelinde yer alan ve ayrıca kendi doğasından da kaynaklanan hususlardan ötürü açıklamaktan kaçınılmış, adeta bilinmezden gelinmiştir. Ancak bugün çalışma yaşamının en ciddi sosyal sorunlarından biri olarak karşımızda durmaktadır.
Yasal düzenlemeler nedeniyle, günümüzde işyerlerinde fiziksel şiddetin kabul edilemezliğinden ötürü psikolojik şiddetin uygulanması çok yaygınlaşmıştır.
Bu sorun, asla ihmal edilmemeli; duyarlılık ve ciddiyetle ele alınıp önlem ve çözüm mutlak surette geliştirilmelidir.
Mobbing, işyerinde hedef seçilmiş bir çalışana üstleri, astları ve eşit düzeydeki iş arkadaşları tarafından veya tamamen kurumun stratejisi olarak sistematik biçimde uygulanan tehdit, aşağılama, bıktırma, yoksun bırakma, engelleme, geciktirme, alay etme, arkasından konuşma, iftira etme, konuşmama ve dışlama gibi her tür kötü tutum ve davranışların sergilendiği ve gözlendiği bir olguyu tanımlayan bir kavramdır.
Ancak tam olarak bu kavramdan söz edebilmek için olgunun, belirli evreler ve kriterlere uygun bir süreç içinde gelişmesi şarttır.
Mobbing tüm kültürlerde ve ülkelerde cinsiyet, yaş, öğrenim düzeyi, dış görünüş, kıdem veya hiyerarşik konum farkı gözetmeksizin çalışan herkesin başına gelebilecek bir işyeri sorunudur.
Mobbing, sadece temel insan hakları ve özgürlüklerine ilişkin kuralların ihlali değil, aynı zamanda çalışan insanın onurunun, kişilik değerlerinin ve Anayasal çalışma hakkının ihlalini de ifade eden bir kavramdır.
Mobbing’in sonuçlarını hem bireysel hem kurumsal düzeyde ele almak gerekir. Yaşanan fiziksel ve psikolojik sağlık sorunları, ekonomik sorunlar, özgüven ve özsaygının yitirilmesiyle birlikte genel saygınlığın kaybı
ve işe yaramayan insan olma endişesi; ileri ve ağır olgularda ise intihar eğilimi mobbing’in bireysel sonuçlarıdır. Sağlık harcamalarının artması, işe gelmeme ve işten ayrılma oranlarında yükselme, iş doyumu ve çalışma huzurunda azalma ve verimde düşüş, kurumun isim ve saygınlığının zarar görmesi ise belli başlı kurumsal sonuçlardır.
Mobbing’le mücadelede şirketler ne yapmalı?
Mobbing’le mücadelede birinci adım, mobbing’in kabullenilmediği ve varlığı teşhis edildiği takdirde devamına asla izin verilmeyen bir kurum kültürünün oluşturulmasıdır.
Bu nedenle, mobbing’le mücadelenin ilk aşamasında tüm kurumun tam destek ve katılımı şarttır.
Üst yönetim, bu husustaki ciddiyetini net bir tavırla sergilemelidir.
• Mobbing’le mücadeleyi hedefleyen bir politikayı onaylamalı;
• Mobbing’e göz yumulmayacağını açıkça belirtmeli;
• Mobbing şikayetlerinin ciddi olarak ele alınacağını vurgulamalıdır.
Kurum içinde Mobbing’in önlenmesine yönelik bir risk yönetim stratejisini başlatmadan önce çalışanların konuya ilişkin farkındalıklarının artırılması ve bilgilendirilmeleri son derece önemlidir.
İşe alımlarda ve terfilerde; oryantasyon eğitimlerinde mobbing konusuna ilişkin bilgilendirme verilmeli ve şu hususlar vurgulanmalıdır:
• Bu kurumda mobbing uygulamasına izin verilmez.
• Yönetim, mobbing’den arındırılmış bir ortamı desteklemektedir.
• Mobbing uygulamaları mutlaka bildirilmelidir.
Mobbing sorununu ciddi şekilde ele alan; önlem ve çözüm önerileri sunan bir kurum politikası oluşturulmalıdır.
Bu politika tüm çalışanlara duyurulmalı, doğru şekilde uygulanmalı ve düzenli olarak gözden geçirilmelidir.
Mobbing vakalarının doğru yönetilmesinde açık ve net bildirme, soruşturma ve çözüm yöntemleri temel önem taşır.
Şikayetin bildirilmemesi veya dikkate alınmaması, güven sarsıcıdır. Yöntemlerin herkes için eşit şekilde uygulandığı mutlaka vurgulanmalıdır.
Kurum içi belirlenmiş mobbing önlem ve mücadele politikası ve yöntemlerinin işleyiş şekli; şikayet bildiriminin ne şekilde yapılacağı konusunda tüm çalışanlar bilgilendirilmelidir. İşveren ve üst yönetim, risk yönetimini üstlenmeli; çalışanını koruma yükümlülüğünü yerine getirmelidir.