Kıdem tazminatı, işçilerin çalıştığı işyerlerinde emekleri karşılığında bir ödüllendirme mekanizması olarak, her çalışma yılı için 1 aylık brüt maaş ücreti üzerinden hakedilen bir tazminat türüdür.
Kıdem tazminatı, çalışma hayatının olağan akışını devam ettirmek amacıyla ancak İş Kanunu’nda belirlenen haklı hallerde ve işverenin işçiyi çıkarması durumunda verilebilmekte olan bir tazminat türüdür. Dolayısıyla işçi tarafından iş akdinin feshi veya diğer bir ifadeyle istifası halinde kıdem tazminatı normal koşullarda alınamamaktadır.
Bazı hallerde ise işçi kıdem tazminatını işverence işyerinden çıkarılma koşulu gözetilmeden alabilmektedir.
- 15 yıl toplam çalışma aralığı ve 3600 prim gün sayısının birlikte gerçekleşmesi
08.09.1999 tarihinden önce işe başlayan çalışanlar, emeklilik için gereken asgari sigortalılık süresini ve prim gün sayısını doldurup emeklilik yaşını beklemeleri halinde çalıştıkları en son ki işyerinden ayrıldığında, son çalıştığı işyerindeki hakedişleri nispetinde kendilerine kıdem tazminatı ödenebilmektedir.
Bu durumdan yararlanmak için gerekli şart ise ilk işe giriş tarihi itibariyle (arada boşluklar olsa da) 15 yıl toplam çalışma yılını sağlamak ve 3600 gün prim sayısını doldurmaktır. Biraz önce bahsettiğimiz, 15 yıl çalışma süresi ve 3600 prim gün sayısının aynı işyerinde tamamlanması gerekmemektedir. Bu süreler farklı işyerlerinde tamamlanabilir.
- Evlilik nedeniyle kadın çalışanın işten ayrılması
Evlilik tek başına kıdem tazminatını doğurmamakta iken, aşağıdaki şartların varlığında evlenen kadına tazminat ödenebilmektedir.
Kadın işçilerin evlilik nedeni ile işten ayrılma durumunda yasadaki haktan yararlanılabilmesi için; iş sözleşmesinin evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içinde yazılı olarak feshi, evliliği gösteren belgenin işverene sunulması, feshin gerekçesinin evlilik olduğunun açıkça belirtilmesi gerekmektedir.
- Sürekli sağlık problemleri nedeniyle işyerinden ayrılma
İşçinin çalıştığı işyerinden kıdem tazminatını alabileceği hallerden birisi de sağlık problemlerinin varlığıdır. Eğer sağlık problemi arızi değil de devamlılık arz edecek mahiyette ise, işin yapılmasına sürekli bir biçimde engel oluşturduğunun belgelenmesi halinde de tazminat alınabilmektedir.
- İyi niyet ve ahlak kurallarına aykırı çalışma koşullarının varlığı
İşçinin çalıştığı işyerinde işverenin iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırı davranışlarda bulunması (mobbing, psikolojik taciz, cinsel taciz) nedenleri ile işçi tarafından feshi halinde (istifa), çalışma süresinin en az 1 yıl olması koşulu ile kıdem tazminatı hakkı alınabilmektedir.
Av. Said Nursi OMAÇ
Meyad Üyesi